اجلاس های منطقه ای را شاید بتوان در زمره اجلاس هایی تفسیر کرد که کشورهای یک منطقه برای تبادل نظر، تشریک مساعی و افزایش و ارتقای همکاری های منطقه ای برگزار می کنند. در این رابطه، مهم ترین اجلاس های منطقه ای را که در حوزه ایران در چند سال اخیر به طور مداوم برگزار شده است می توان: اجلاس سه جانبه ایران، افغانستان و پاکستان، ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان و اجلاس کشورهای فارسی زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان نام برد که در این میان اجلاس ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان دومین اجلاس خود را در شهر نخجوان، جمهوری آذربایجان تجربه می کند. در این زمینه علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه کشورمان، روز سه شنبه برای شرکت در دومین اجلاس سه جانبه ایران – ترکیه و جمهوری آذربایجان وارد نخجوان محل برگزاری این اجلاس شد. سنگ بنای اجلاس وزرای خارجه سه کشور ایران – ترکیه و جمهوری آذربایجان در فروردین ماه ۱۳۹۰ و در شهر ارومیه گذاشته شد.بنا بر همین گزارش، صالحی و احمد داود اغلو وزیر امورخارجه ترکیه و المار محمدیاراف وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان در این اجلاس در خصوص راهکارهای گسترش همکاری های تجاری بین سه کشور و در خصوص تحولات منطقه ای و مناسبات دوجانبه رایزنی خواهند کرد.

** اجلاس سه جانبه؛ آغازی بر همگرایی

———————————————–

در حالی دومین اجلاس سه جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان برگزار می شود که سه کشور در طول سال های گذشته گام های اساسی و مثبتی برای ارتقا و افزایش مناسبات اقتصادی برداشته اند. به طوری که حجم روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با ترکیه در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) حدود ۱۱ میلیارد دلار و با جمهوری آذربایجان ۵۰۰ میلیون دلار که این حجم روابط بر اساس توافقات حاصله بسرعت افزایش خواهد یافت. در این میان، نمود گسترش این روابط را می توان در حوزه های تبادلات گازی و برق میان سه کشور یافت. در حوزه صادرات گاز، بر اساس قرارداد ۲۳ ساله، جمهوری اسلامی ایران سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه صادر می کند که براساس همین قرارداد در سال ۲۰۱۰ به طور متوسط روزانه ۳۰ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر شده است. هم اکنون جمهوری آذربایجان در قالب قرارداد مبادله سالانه حدود ۳۵۰ میلیون متر مکعب گاز به ایران می‌دهد و ایران نیز به همان میزان گاز به جمهوری خودمختار نخجوان گاز تحویل می‌دهد. همچنین، ارتباط الکتریکی با کشور آذربایجان از سال ۱۹۹۲(۱۳۷۱) شروع شده و فروش برق به این کشور تا سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹)ادامه یافت. سپس از سال ۲۰۰۱ میلادی (۱۳۸۰) تبادل با این کشور آغاز گردید و تاکنون در حدود ۴ میلیارد کیلووات ساعت انرژی برق با این کشور تبادل گردیده است. مقداری از انرژی وارداتی از جمهوری آذربایجان به منطقه نخجوان ترانزیت می گردد. فروش انرژی به کشور ترکیه از سال ۱۹۹۶(۱۳۷۵) تا ماه مارس ۲۰۰۲ (فروردین ۱۳۸۱)صورت گرفته و سپس به درخواست طرف ترکیه ای متوقف شد. ترانزیت برق به این کشور طبق قرداد سه جانبه ایران- ترکیه و ترکمنستان از طریق خط انتقال ۴۰۰ کیلوولت از دسامبر ۲۰۰۳ (دی ۱۳۸۲) آغاز گردیده و تاکنون بالغ بر ۳میلیارد و ۴۰۰ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق به این کشور ترانزیت شده است. در ضمن قرارداد فروش مستقیم برق به این کشور نیز از سپتامبر۲۰۱۰ (آذر۱۳۸۹) آغاز گردیده است. حجم مبادلات نشان می دهد که سه کشور تلاش می کنند تا فضای اقتصادی مابین خود را در وضعیت درک و تامین نیازهای متقابل قرار دهند که این فضا می تواند زمینه های همگرایی منطقه ای را نیز فراهم سازد.

از دیگر سو، موضوعی که از سال های گذشته تاکنون، از اولویت های اصلی میان سه طرف بوده، موضوع ترتیبات امنیتی مشترک، حل مشکلات امنیتی منطقه، همکاری بین کشورهای منطقه بدون حضور و دخالت بازیگران فرامنطقه ای است که در حوزه امنیت منطقه‌ای و همچنین در حوزه قفقاز دنبال شده است. در حوزه امنیتی هرچند فضای مثبت برای تعامل میان سه طرف و به ویژه میان جمهوری اسلامی ایران و ترکیه ایجاد شده است که نمود آن در همکاری برای مقابله با گروههای تروریستی در مرز دو کشور بود، اما هنوز این همکاری های سه جانبه به ایجاد ترتیبات امنیتی بادوام نیانجامیده است. در این چارچوب، سه کشور در حالی در اجلاس سه جانبه شرکت می کنند که تلاش برای ایجاد ترتیبات امنیتی مشترک می تواند از اولویت های آنها برای رفع چالش های امنیت منطقه ای موجود و به تیع آن، ارتقای همگرایی سیاسی- امنیتی باشد.

** جمع بندی

————

همکاری های منطقه ای در قالب های اقتصادی و سیاسی همواره یکی از اولویت های سیاست خارجی کشورها برای پیشبرد اهداف و منافع ملی است که اهداف و منافع را می توان در چارچوب هایی از نگاه برد- برد تعریف کرد. چراکه در فضای منطقه ای همکاری مبتنی بر رویکرد برد- برد می تواند به افزایش و ارتقا امنیت در همه حوزه ها بیانجامد. براین مبنا، اجلاس سه جانبه وزرای امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان را می توان از جمله اجلاس هایی توصیف کرد که چارچوب های همکاری سه کشور را برای آینده ای همگرا و مشترک می سازد.