اگرچه برخی آن را به حمایت غرب نسبت می دهند اما چینی ها حتی امروز برای غربی ها هم شانه شاخ و شانه می کشند. در این گزارش تلاش کردیم شما را با الگوی توسعه چین آشنا کنیم.

چین چگونه آغاز کرد؟

پس از انقلاب ۱۹۴۹ و حاکمیت کمونیست‌ها بر این کشور و با عبور از سالهای نخستین انقلاب، همواره دو جناح قدرت در حزب کمونیست‌ چین ظرفیت‌های ملی را به صورت مشارکتی اداره کرده و در رهبریت این کشور به بحث‌های جدی پرداخته‌اند .

در یکی دو دهه نخست انقلاب، این مباحث تحت تأثیر مائو و یاران او از رنگ و بوی چندانی برخوردار نبود اما همواره سؤالاتی نظیر پرسش‌های زیر در میان نخبگان و کادرهای حزبی جریان داشت :

 

 

۱- آیا اقتصاد دولتی و گسترش بدنه دولت به نفع مردم چین است یا خیر ؟

۲- عنصر ناکار آمدی در بدنه دولت را چه باید کرد ؟

۳- تورم نیروی انسانی در ساختار اقتصادی دولت به کجا خواهد انجامید ؟

۴- چرا بهره‌وری در اقتصاد چین پائین است ؟

۵- چگونه باید فناوری سنتی و فرسوده چین را با تکنولوژی و مدیریت روز آمد اصلاح کرد؟

۶- مدیریت، سرمایه، اطلاعات و توانایی‌های چینی‌های ماوراء بحار و سایر ملت‌ها را چگونه می‌توان به پکن متصل نمود؟

ماجرا از دهه ۸۰ و با قدرت گیری بیشتر جناح عملگرا و اصلاح طلب خسته از انقلاب فرهنگی ( ۷۶-۶۶ ) وارد مدار جدیدی شد و تفکر عمل گرایانه بجای تفکر ایدئولوژیک و جهان ستیز، گفتمان غالب جامعه گردید.

در این مرحله ، شعارهاو گفتمان دوران دگردیسی تبدیل سیاستهای آرمانی به سیاستهای ملی بود و تغییرات ساختاری و جوهری آغاز شد.

این شعارها عبارت بودند از :

۱- ساختن چین بزرگ ، مرفه و پیشرو وظیفه‌ای همگانی است.

۲- رفاه عمومی و توسعه صلح وظیفه حزب و دولتمردان است.

۳- همه قشرهای اجتماعی با رهبریت حزب باید در سیاست‌ درهای باز و توسعه اقتصادی مشارکت نمایند.

۴- دوستی با همه کشورها و حل و فصل مسایل با همسایگان سرلوحه حرکت سیاستمداران خواهد بود.

۵- عقلانیت جمعی و استفاده از همه توانها در تصمیم سازی برای همگانی کردن فرهنگ توسعه ضروری است.

۶- تولید انبوه با حداقل هزینه ، قیمت ارزان و تصرف بازارهای گوناگون هدف بخش‌های تولیدی و تجاری خواهد بود.

سیاست خارجی چین

در سیاست خارجی، جمهوری خلق چین اصول پایداری را در مدار سیاست خارجی خود قرار داد و آن را ۵ اصل همزیستی مسالمت‌آمیز خواند:

۱- احترام متقابل به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها

۲- عدم تجاوز

۳- عدم مداخله در امور دیگران

۴- برابری و نفع متقابل

۵- همزیستی مسالمت آمیز با سایر کشورها

بر این اساس، چین بر صلح و ثبات منطقه‌ای و جهانی ، پرهیز از هر گونه تنش با همسایگان و قدرت‌های مهم و اصرار بر حل و فصل مسالمت آمیز مناقشات و اجتناب از هر گونه رقابت و مسابقه برای تعریف حوزه نفوذ و قدرت روی آورد.

چین در دو دهه گذشته ، با بهره‌گیری مناسب از فضای « جنگ سرد » و رقابت ابر قدرت‌های آن دوران، امکانات بین‌المللی را در اختیار اقتصاد فرسوده خود قرار داد و با استفاده از کاتالیزوری مناسب به نام « چینی‌های ماوراء بحار »، استراتژی توسعه اقتصادی و ارتقاء موقعیت بین‌المللی خود را پی گرفت.

در این راستا، حزب کمونیست با کنار گذاردن آرما نگرایی مبتنی بر تفکرات حزبی و سوسیالیستی در روابط بین‌المللی، تمرکز بر تأمین منافع ملی و پرهیز از مواضع پرهزینه را برگزید.

اتخاذ این سیاست‌ها حاصل ارزیابی واقعگرایانه از توان و قدرت پکن و اجتناب از سیاست‌های شتابزده ، سریع الوصول و زود بازده بود.

بنابراین ، روشن است که برگزیدن سیاست‌های هدفمند وبرنامه‌ریزی شده در حوزه‌های علوم ، فناوری‌، تحقیقات و تجارت ، شرایط رو به رشد و پیشرفت چین را فراهم ساخته است و شاید بتوان گفت برگزاری المپیک ۲۰۰۸ پکن نقطه عطف دیگری در گذار چین از « دوران سنتی » به دوران مدرن و صنعتی نوین خواهد بود .

واقع‌گرایی حزب کمونیست چین ، خطر پذیری و بی‌باکی دنگ شیاثونیگ و فشارهای اقتصادی سه عامل اصلی برای گذار چین از قطعه ( ۷۹-۴۹ ) بود که به « دوره اول چین » مشهور است و الگوی توسعه چین در آن دوران اتحاد جماهیر شوروی بود .

ژانویه ۱۹۷۹ در تاریخ چین نقطه عطفی تاریخ ساز محسوب می‌شود و سفر دنگ به ایالات متحده و انعقاد قراردادهای همکاری علمی و فنی دو جانبه ، پیوندهای نوینی برای انتقال تجارب علمی جهان به چین فراهم کرد . در این مرحله صدها هزار چینی در قالب تیم‌های آموزشی و کاری و تحصیلی به خارج رفتند و سلسله‌ای از دانشمندان و مدیران و مهندسان نو اندیش چینی پدیدار شد .

از نظر اجرایی ، در فاصله سالهای ۸۴ تا ۹۵ میلادی مناطق ویژه اقتصادی و پارکهای فناوری دنبال گردید و طرح‌های ویژه‌ای به اجرا گذارده شد . این اقدامات در قالب مدل توسعه چین شکل گرفت.

مدل و الگوی توسعه چینی عبارت بود از : رشد اقتصادی و رفاه عمومی بر مدار اقتدار سیاسی و امنیتی ، همراه با گشایش‌های تدریجی اجتماعی ؛ این الگو جهت دهنده تمامی برنامه‌ها و موتور حرکت اقتصاد چین قرار گرفت . در اصل مدل توسعه چین، ترکیبی از عقلانیت و نظم عقلایی و سود محور غربی ، همراه با ویژگیهای بومی چینی است . در این مسیر اصلاحات نهادی و قانونی در بخشهای مختلف دولتی به شکلی وسیع و همه جانبه صورت گرفت و این اصلاحات همچنان ادامه دارد .

جمعیت قانع ، کاری ، صبور ، سازمان پذیر و امیدوار چین ، بهمراه ساختار سراسری و پرقدرت حزبی ، امنیت اجتماعی و روانی مناسبی برای جذب سرمایه‌های خارجی فراهم آورد که زبان مسالمت‌ آمیز در سیاست‌خارجی و سیاست‌های آشتی جویانه منطقه‌ای هم نقش پشتیبان و همکار در این سیاست را ایفاء نمود .

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که آنچه امروز چین را به « کارخانه دنیا » تبدیل کرده و به توسعه سریع علوم و فناوری و جهانی شدن این اقتصاد انجامیده است ، شناخت همه جانبه و دقیق تحولات اقتصادی دنیا و بهره‌گیری مناسب و بهنگام از امکانات جهانی و اقتصاد بین‌المللی است .

این تعامل با همکاری مدیریت هوشمند و ساختار یافته حزبی و توانایی‌های مدیریتی ، ارتباطاتی ، سرمایه‌ای و اطلاعاتی چینی‌های ماوراء بحار حاصل شده است .

مدیریت کارآمد چین قادر شد با فراهم ساختن زیر ساخت‌های لازم ، با جذب چینی‌های آن سوی آب‌ها ، شرکتهای چند ملیتی و صاحبان سرمایه و کارآفرینان پرتجربه را به کناره‌های دیوار چین علاقه‌مند سازد .

پس باید گفت ، توان رقابتی چین امروز متکی بر توانائیهای بسیاری است که از جمله می‌توان بر توسعه هدفمند و برنامه‌ریزی شده ، توسعه مراکز تحقیق و توسعه ، همسان سازی قوانین و مقررات با تحولات عرصه تولید و تجارت جهانی ، دیپلماسی اقتصادی فعال و تولید متناسب با نیازهای مشتری اشاره نمود .

این الگو توانسته است رشد اقتصادی چین را تضمین نماید و کشور اژدهای بیدار را در آستانه « توسعه اقتصادی » و پذیرش نقش‌های جدید بین‌المللی قرار دهد .