یکی از موضوعات مهم اقتصاد کشور در حال حاضر بحث تحریم‌ها و تاثیرات آن بر اقتصاد کشور است. این تحریم‌ها مجموعه‌ای از مباحث را شامل می‌شود که یکی از آنها موضوع سوئیفت است، جمشید عدالتیان عضو اتاق بازرگانی و دارای دکتری اقتصاد بین‌الملل است. عدالتیان باور دارد کشورها براساس اصل هزینه و فایده تصمیم گیری می‌کنند بنابراین از پذیرش مقر سوئیفت در کشور خود اجتناب می‌کنند.

مشروح گفت وگوی ایلنا با عدالتیان را در ادامه می‌خوانید:

کارمزد دریافت سوئیفت اروپایی در قبال تحریم‌های آمریکا قابل توجه نیست

یکی از بخش‌هایی که تحریم‌ها اقتصاد ایران را نشانه گرفته مشکل در نقل و انتقالات مالی و سوئیف است و اروپا به نوعی وعده راه اندازی سوئیفت ویژه را داده است اما مشکل اصلی محل آن است به طوری که تا امروز هیچ کشوری آن را نمی‌پذیرد. دلیل این عدم پذیرفتن را در چه می‌دانید؟

مهمترین مسئله در این موضوع تهدیدهای آمریکا است و اینکه اگر کشوری میزبان این سیستم باشد تحت تحریم آمریکا خواهد بود و قطعا آن کشور را بدون مجازات نخواهد گذاشت و کشورها نیز تصمیم‌های خود را براساس اصل هزینه و فایده اتخاذ می‌کنند، چون کارمزد دریافت آن در قبال تحریم‌های آمریکا قابل توجه نخواهد بود بنابراین کشورها تصمیم می‌گیرند از پذیرش آن خودداری کنند.

هیچ کشوری بی‌مورد خود را وارد دعوای دو کشور دیگر نمی‌کند

چرا برخی‌ها بهترین محل استقرار سیستم سوئیفت را در کشور لوکزامبورگ عنوان می‌کردند هرچند این کشور هم تا الان آن را نپذیرفته است؟

لوکزامبورگ چون عضو اتحادیه اروپا نیست و اصولا بسیاری از کشورها مانند آلمان، هلند و فرانسه برای دور زدن سیستم مالیاتی خود از کشورهای لوکزامبورگ و سوئیس استفاده می‌کنند، از همین روی این کشور اسناد بانکی را به راحتی در اختیار نهاد یا فردی قرار نمی‌دهد و اطلاعات را کاملا حفظ می‌کند و از این نظر می‌توانست برای ما راه چاره باشد. اما در مجموع باید این را در نظر گرفت هیچ کشوری بی‌مورد خود را وارد دعوای دو کشور دیگر نمی‌کند.

مجازات برقراری ارتباط با ایران بیشتر از منافع آن است 

پس موضوع پیچیده است؟

در ظاهر اینگونه است اما در در واقع پیچیده نیست. فرض کنید شما از خیابانی عبور می‌کنید و دو نفر در حال درگیری هستند، شما در برابر این موضوع چند راه دارید؛ می‌توانید دو طرف را از یکدیگر جدا کنید یا طرف یکی از آنها را بگیرد که در دو حالت می‌تواند برای شما آسیب‌زا باشد اما یک راه هم این است که راه خود را در پیش بگیرید. در شرایط کنونی مسئله  ایران و امریکا نیز اینگونه است و هیچ کشوری  دوست ندارد آمریکا یا ایران را دشمن خود کند، همه به نوعی از این دعوا فراری هستند. البته آمریکا با توجه به ابزارهایی که در اختیار دارد بنگاه‌هایی که به سمت ایران حرکت می کنند را مجازات می‌کند مگر اینکه منافع این برقراری ارتباط بیشتر از این مجازات باشد.

اقتصاد ایران به اندازه‌ای نیست که بتواند نظرات خود را در سطح جهانی دیکته کند

پس اروپا نیز هزینه و فایده کرده که از ایران جانبداری می‌کند؟ یا موضوع دیگری در میان است؟

متاسفانه اقتصاد ایران به اندازه‌ای نیست که بتواند نظرات خود را در سطح جهانی دیکته کند. ایران با ۴۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی خود برای دیگران سود اندکی دارد. اما اینکه چرا اروپا از این جانبداری می‌کند باید توجه داشت که اتحادیه اروپا و خانم موگرینی منافع اتحادیه را سبک و سنگین می‌کنند و اینجا است که منافع سیاسی و امنیتی محاسبات را به هم می‌ریزد. فایده سیاسی برجام در این است که به نوعی ضررهای احتمالی را پیشگیری می کند. اتحادیه اروپا باور دارد که نگه داشتن برجام هزینه‌ی کمتری نسبت به یک مناقشه اتمی بی‌پایان در خاورمیانه دارد و این پیش‌بینی را می‌کند که در صورت بروز جنگ دوباره با سیل عظیم مهاجرها روبه رو خواهد شد که برای امنیت اروپا هزینه سنگینی دارد.

بنابراین اتحادیه اروپا خارج از اصل هزینه و فایده اقتصادی به دنبال راهکاری برای تامین امنیت خود است که در محاسبات امنیتی و سیاسی جایگاه مهمی دارد.

گویا قرار است خانم موگرینی از ترکیه دیدار داشته باشد به نظر شما تا چه اندازه این احتمال وجود دارد که ترکیه مقر این سوئیفت را بپذیرد؟ آیا ترکیه این آمادگی را دارد؟

اینکه ترکیه این موضوع را بپذیرد یا نه باید منتظر آینده بود اما به دلیل رابطه گسترده ترکیه با ایران این احتمال دور از ذهن نیست. در مورد آمادگی ترکیه نیز باید توجه داشت که تمام زیر ساخت‌های سوئیفت آماده است و فقط مقر آن هنوز نامعلوم است بنابراین از نظر آمادگی یا زیرساخت مشکلی وجود ندارد.

استقرار سوئیفت در ترکیه جایگاهش را به عنوان کشور صنعتی منطقه تثبیت می کند

شما در پذیرش مقر سوئیفت به اصل هزینه و فایده اشاره کردید این چه امتیازاتی برای ترکیه می‌تواند داشته باشد؟

بالاخره اتحادیه اروپا باید آوانس‌هایی به ترکیه بدهد، ببینید تمام کشورها با بدوبستان کار می‌کنند و وقتی کشوری از کشوری دیگر درخواستی دارد باید امتیازاتی به آن بدهد. اتحادیه اروپا می‌تواند در مورد تعرفه‌های ترجیحی یا کمک‌های اقتصادی به ترکیه امتیازاتی بدهد. باید توجه داشت که در این بلبشوها همه به دنبال منافع خود هستند و ترکیه نیز از این قاعده مستثنی نیست، پس اگر ترکیه میزبان ان باشد قطعا فوایدی برای این کشور خواهد داشت.

البته این موضوع برای ترکیه که به دنبال رهبری جهان اسلام است بسیار مهم است چون  هم حیثیت و اعتبار اقتصادی ایجاد می‌کند، هم جایگاه این کشور را به عنوان کشور صنعتی منطقه تثبیت می کند و در بازارهای منطقه نفوذ می‌کند. همچنین می‌تواند ایران را در کنترل داشته باشد. بنابراین شاید برای ترکیه منافع دارد اما در بلند مدت به نفع ما نیست. باید توجه داشت ایران به دنبال قدرت اول اقتصادی در منطقه است و تمام مبادلات ایران باید از طریق ترکیه انجام شود.

تنها یک راه داریم و آن ارتقای قدرت چانه زنی از طریق پیشرفت اقتصادی است

به نظر شما نباید ایران نیز در مبادلات اقتصادی مانند نحوه‌ی دریافت پول نفت در موضع قدرت باشد و گاها خود اقدام به تعیین شرایط کند؟

منطقا حرف شما درست است اما برای کشور ما اینگونه نیست. در حال حاضر مقاومت و برنده شدن در هر سطحی در برابر امریکا استراتژی کشور ما است. مثلا ما فکر می‌کنیم که اگر دلار تضعیف شود و یورو یا یوان، لیر و روپیه جایگزین آن شوند برای امریکا مهم خواهد بود در حالیکه این طور نیست. فرض کنید یورو جایگزین دلار شود رفتار اروپا با امریکا همانند سابق نخواهد بود؟ به هرحال تاثیر درگیری پول‌ها کوتاه مدت است و ما در بلند مدت تنها یک راه داریم و آن ارتقای قدرت چانه زنی از طریق پیشرفت اقتصادی است.

کشورهای منطقه، آسیای مرکزی، اروپا، چین وهند از رابطه ایران و آمریکا وحشت دارند

ایران چگونه می تواند این جایگاه را کسب کند؟

شما چین را در نظر بگیرید؛ این کشور تا ۱۹۸۰ درهای خود را به تمام دنیا  بسته و به نوعی ایزوله شده بود اما بعد از ایفای نقش جدید حالا پس از سی سال حرفی برای گفتن دارد. واقعیت این است برای اینکه کشور ما  از لحاظ اقتصادی  رشد کند باید همیشه اصل هزینه و فایده را در نظر بگیرید. خیلی از کشورهای منطقه، آسیای مرکزی، اروپا، چین وهند از اینکه ما  رابطه خوبی با آمریکا داشته باشیم وحشت دارند و ترس دارند که ایران پایگاه سرمایه گذاری شود.

درخواست تغییر رفتار ایران فقط در ظاهر است

چرا این کشورها از این رابطه وحشت دارند؟

این شرایط از دو جهت برای این کشورها مناسب است؛ اولا می‌توانند نظرات خود را به ایران دیکته کنند و ثانیا رشد اقتصادی ایران کند می‌شود. در واقع این کشورها تغییر رفتار ایران را دوست ندارند و به نوعی از این درگیری ها سود می‌برند. به نظرم هیچ کس تمایل به حل مشکلات ایران ندارد و درخواست تغییر رفتار ایران فقط در ظاهر است.

گفت‌وگو از: توحید ورستان