اکوپارس: بتول جرجانی –مدیر اجتماعی منطقه شش شهرداری تهران:  هر چند امروزه شهرها  و به خصوص کلانشهرها (حتی در کشورهای در حال توسعه) از لحاظ امکانات رفاهی و خدمات اجتماعی پیشرفت های حیرت انگیزی داشته و کلیه ارتباطات و کسب و کارها وارد عرصه جدیدی از مناسبات اجتماعی شده و هم اکنون تحت حاکمیت فضای مجازی قرار گرفته اند اما محلات شهری به عنوان اجزای اصلی شهرها همچنان اهمیت خود را حفظ نموده اند. در واقع با وجود جذابیت امکانات مدرن ، مردم به شدت به دنبال ارتباطات سنتی که ریشه در فرهنگ آنها دارد می باشند.این امر بدیهی بارها توسط اندیشمندان در حوزه های مختلف و به خصوص علوم انسانی مورد یادآوری و تاکید قرار گرفته است.

اما قبل از هر چیز لازم است تعریفی از محله خدمت خوانندگان محترم اکوپارس ارائه نماییم :

 محله به اجتماع ساکن و متمرکز در یک منطقه یا محله کوچک در داخل یک مکان بزرگتر مانند شهر، شهرک، حومه شهر یا منطقه روستایی گفته می‌شود.  محله اغلب گروه‌هایی اجتماعی هستند که دارای تعاملات چهره به چهره و روزمرهمی باشند. و محله از نظر فضایی، به عنوان یک حوزه جغرافیایی خاص در نظر گرفته می‌شود و از نظر عملکردی هم، مجموعه‌ای از شبکه‌های اجتماعی می باشد.

هم اکنون این محلات در کلانشهرهایی مانند نیویورک قدرتمندانه به حیات خود ادامه می دهند . محله منهتن نام آشنایی برای همه مردم دنیا بوده و بارها در اخبار ،ادبیات و فیلم های سینمایی حضور پر رنگ داشته است.

در پایتخت کشورمان تهران به عنوان یکی از ابرشهرهای جهان نیز با وجود توسعه عمودی و افقی( و گاها بی محبا) محلات قدیمی همزمان با نوسازی بافت قدیمی همچنان  نام و جایگاه خود را دارا می باشند. و این موضوع علاوه بر محلات بسیار قدیمی مانند سنگلج و بازار در مورد محلات نسبتا جدیدتر مانند یوسف آباد نیز صدق می نماید.

اما محلات چگونه با وجود تغییرات بسیار سریع و مدرنیته جذاب به حیات خود ادامه می دهند؟ پاسخ آن را بایستی در سرمایه اجتماعی جستجو نمود.

سرمایه اجتماعی را می توان اصلی ترین عنصر توسعه محلات به حساب آورد. سرمایه اجتماعی یعنی استفاده درست و بهینه از منابع طبیعی ، منابع انسانی و راه حل قابل اجرا و منطقی برای حل مشکلات و معضلات درسطح محله می باشد و این امر میسر نخواهد شد مگر با افزایش تعاملات و ارتباطات اجتماعی – فرهنگی و واگذاری مسئولیت ها به خود مردم و دخیل کردن نهادها و فراهم نمودن زمینه لازم و مساعد برای مشارکت شهروندان .

هنگامی که مردم در شناسایی مشکل و ارائه راه حل و تصمیمات در محله خود  درگیر بوده و دغدغه داشته باشند در اینصورت می توان حس تعلق اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی در سطح محله را افزایش داد و مسئولیت پذیری افراد ساکن در محله  را ارتقاء بخشید .از موارد جلب سرمایه اجتماعی در سطح محله میتوان به اعتماد اجتماعی بعنوان رکن مهم روابط انسانی و زمینه ساز مشارکت و همکاری میان شهروندان نام برد.

هرچه اعتماد شهروندان به مسئولین و مدیریت شهری بیشتر باشد . مشارکت فعال و سازمان یافته تر افراد در امور اجتماعی – فرهنگی افزایش یافته و انسجام اجتماعی و همبستگی اجتماعی در محله شکل گرفته و پیوند های همسایگی و خانوادگی و محلی بیشتر خواهد شد و در نتیجه احساس امنیت و آسودگی و  آرامش در محله و کوچه و خیابانهای شهر افزایش یافته و هنجارها و سبک های زندگی متفاوت مورد پذیرش و احترام افراد ساکن در محله قرار خواهد گرفت. بدین ترتیب افراد با حمایت از یکدیگر بصورت های گوناگون از جمله حمایت مالی و عاطفی حس بهتری بر محله داشته و جهت دستیابی به نتیجه یا هدفی مشترک جهت بهبود اوضاع محله گام بر می دارند.

بایداذعان داشت که بسیاری از مشکلات محلی و شهری بدلیل عدم مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها می باشد چرا که شکل گیری گروه و تجمع های محلی وتشریک مساعی بین گروه ها و نهادهای محلی منجر به ایجاد اعتماد به نفس در افراد محله می گردد. در واقع مشارکت مردم در فرایند تصمیم گیری و تصمیم سازی مدیران شهری و مدیریت ازپایین به بالا بسیار حائز اهمیت می باشد چرا که در بهبود کیفیت زندگی افراد نقش مهمی را ایفاء می کند. این امر در نهایت موجب رضایت شهروندی و افزایش رفاء اجتماعی و امنیت اجتماعی و کاهش آسیب های اجتماعی میگردد  بدیهی است تجمع  نهاد های محلی و تشریک مساعی بین گروه و نهاد ها منجر به ایجاد اعتماد به نفس در افراد محله میگردد و در نتیجه افزایش حس  تعلق شهروندی و افزایش شادی و نشاط در سطح محله و جامعه و در نهایت حس نوعدوستی و کاهش هزینه های مدیریت شهری را به همراه خواهد داشت.

استفاده از خرد جمعی و مشارکت شهروندان در مدیریت شهری مدتهاست که به امری طبیعی و قابل قبول توسط آحاد جامعه از مدیران گرفته تا شهروندان تبدیل شده است. تشکیل شورای شهر و محلات اولین گام در این خصوص بوده است و خوشبختانه این ارتباط در حال گسترش در تمام سطوح مدیرت شهری می باشد.در اینجاست که اهمیت سرمایه اجتماعی آشکار می گردد. همانگونه که در علوم مدیریتی کارکنان به عنوان سرمایه های اصلی یک سازمان محسوب می شوند در مدیریت شهری در تمامی سطوح این مردم هستند که به عنوان سرمایه اجتماعی و اصلی در ایجاد یک شهر سالم و به معنی واقعی خوشبخت نقش اصلی را ایفا می نمایند و همانطور که قبلا نیز اشاره شد این امر جز با مشارکت و ایجاد ارتباط و تعامل شهروندان در محلات و پس از آن در سطوح کلان تر شهر میسر نخواهد بود.

فهرست منابع :

۱-بختیاری ، مهدی ، ۱۳۹۳ ، سرمایه اجتماعی ، پژوهشکده باقرالعلوم (علیه السلام)

۲-شریفیان ثانی، مریم  ،۱۳۸۰ ، سرمایه اجتماعی :مفاهیم اصلی و چهارچوب نظری ،فصلنامه رفاه اجتماعی  زمستان ۱۳۸۰, دوره ۱, شماره ۲

۳-قائمی طلب ، فرشته ، ۱۳۹۷ ، گسترش کسب و کارهای کوچک : فرصت های مسیر پیشرفت در سازمان های کوچک ،وبسایت بهینگی

۴- محمدپور ترکایش مهدی  و فرشاد میرزازاده باریجوق ، ۱۳۸۹ ، بررسی تاثیر ایجاد و توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط در رشد اقتصادی ، سایت تخصصی مدیریت کسب و کار های کوچک

۵-مفهوم سرمایه اجتماعی و ابعاد آن ۱۳۸۴ ،مجله  حدیث زندگی  بهمن و اسفند ، شماره ۲۷