تمام ایران ظرفیت پرورش کرم و تولید پیله ابریشم را دارند، نام عدیل سروی زرگر با صنعت نوغانداری گره خورده است. او در رشته مهندسی کشاورزی گرایش زراعت و اصلاح نباتات درس خوانده و تحصیلات خود را در مقطع فوق لیسانس به پایان رسانده است. شش ماه کارشناس زراعت بوده و مدتی ریاست مرکز خدمات کشاورزی دهستان بوم و زمانی هم مدیریت کشاورزی شهرستان پارس‌آباد مغان را برعهده داشته است؛ پس از آن هم مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مغان شد. همچنین در اردبیل به مدت هشت سال سکان مدیریت جهاد کشاورزی استان را به دست گرفت.

به گزارش پایگاه خبری اکوپرشین به نقل از تولیدگران کارآفرین: ندا کنجکاو نیک، بعد از آن معاون فنی و اجرائی سازمان جهاد کشاورزی و معاون توسعه و منابع انسانی سازمان جهاد کشاورزی اردبیل شد.

مدتی رئیس هیئت مدیره کشت و صنعت و دامپروری مغان بود و در سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل مشاور آموزش و ترویج کشاورزی شد. در حال حاضر نیز رئیس مرکز توسعه کشاورزی مغان است.

از لحاظ اجرائی نیز این مقام مسئول فعالیت‌های زیادی را در پرونده کاری خود دارد؛ پروژه مشترکی با بانک جهانی درخصوص توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی دشت مغان که هماهنگی پروژه را او انجام داده است.

در رابطه با تولید بذر پنبه نیز هم در استان اردبیل و هم در ۱۲استان دیگر آموزش‌هایی را درخصوص تولید بذر ارائه داده است. در اردبیل نیز در سازمان جهاد کشاورزی رکورد خرید مازاد گندم به مقدار ۶۵۰هزار تن را دارد که این رقم در رده خود بی‌سابقه بوده است. 

در نوغانداری نیز فعالیت او بسیار چشمگیر بوده است؛ در دو سال اخیر میزان توزیع تخم نوغان را به میزان ۸۰درصد افزایش داده است.

وضعیت نوغانداری از آغاز تاکنون را چطور ارزیابی می‌کنید؟

تولید و پرورش نوغان در کشور میراثی کهن و اقتصادی است که در زمان ساسانیان و صفویان رونق خوبی داشته است.

حتی در دوره صفویان ابریشم در کشور نقش امروز صنعت نفت را داشته است. در آن زمان سه هزار تن نخ ابریشم تولید می‌شده است که نقش آن در تجارت جهانی بسیار با اهمیت بود، به طوری‌که جاده ابریشم ساخته شد و ایران هم در مسیر آن جاده قرار گرفت. دولت‌ها نیز به‌خاطر تجارت ابریشم تأمین امنیت جاده ابریشم را برعهده داشتند.

در آن زمان حتی در استان‌هایی که نوغان‌خیز بودند، یکی از شاخصه‌های انتخاب حاکم این بود که به صنعت فروش و تجارت ابریشم‌ مسلط باشد.

در زمان انقلاب پرورش کرم ابریشم در کشور حدود ۱۰۰هزار جعبه بود. بعد از انقلاب تا سال ۷۹ این تولید به  ۲۰۳هزار جعبه کرم ابریشم رسید که در نوع خود بی‌سابقه بود.

اما بعد از سال ۷۹ به مدت ۱۹ سال این روند رو به کاهش رفت. در سال ۹۷ توزیع آن به ۲۵هزار و ۷۱۰ جعبه کاهش پیدا کرد. منتها طی این دو سال اتفاقات مهمی رخ داد و به قرار گرفتن این صنعت در مسیر رشد سرعت بخشید.

به گونه‌ای که میزان توزیع تخم نوغان امسال به ۴۶هزار و ۵۰۲ جعبه رسید که نسبت به سال ۹۷ با افزایش ۸۱درصدی روبه‌رو بوده است.

رابطه بین نوغانداری و اشتغال‌زایی را چگونه تصور می‌کنید؟

تعداد خانوارهای نوغاندار مسأله مهم بعدی است که باید به آن توجه داشت.

با توجه به اینکه پرورش کرم ابریشم شغلی است که اصولاً همه اعضای خانواده درگیر آن می‌شوند، در سال ۹۷ حدود ۱۷هزار و ۳۰۰ خانوار مشغول به این کار بودند که امسال این رقم به ۲۹هزار و ۵۰۰ خانوار رسیده که در حدود ۷۰درصد افزایش داشته است. 

در گذشته فعالیت نوغانداری در ۲۲ استان انجام می‌شد ولی امسال این فعالیت به ۳۱ استان رسیده است که نشان می‌دهد همه استان‌ها ظرفیت پرورش کرم و تولید پیله ابریشم را دارند.

از سوی دیگر میزان تولید و توزیع تخم نوغان توسط خانوارها و همچنین استان‌ها باعث شده تا میزان تولید پیله که در سال ۹۷‌ حدود ۷۹۷تن بود، امسال به ۱۶۵۰تن برسد که ۶۸درصد افزایش داشته است. در واقع می‌توان گفت در این حوزه به خودکفایی در صنعت تولید ابریشم رسیده‌ایم.

تولید نهال توت چه تأثیری در پایداری این صنعت دارد؟

از جمله کارهای اساسی برای پایداری این صنعت، تولید نهال توت است. در سال جاری برای تولید نهال توت کارهایی انجام گرفته است. در سال ۹۷ حدود ۱۶۴هزار اصله نهال توت در کل کشور وجود داشت ولی امسال یک میلیون و ۱۱۵هزار اصله نهال کاشته شده است یعنی نسبت به دو سال پیش، شش برابر افزایش داشته‌ایم.

تولید نهال توت در کشور چگونه است؟

نهال توت پیش از این قبلاً فقط به صورت اختصاصی و انحصاری در گیلان تولید می‌شد اما  امسال ضمن افزایش ۲٫۵درصدی تولید آن در گیلان، که حدود ۴۰هزار اصله است، شش استان خراسان رضوی، گلستان، آذربایجان شرقی، خراسان شمالی، همدان و مازندران هم برای اولین بار شروع به تولید این نهال کرده‌اند. تولید نهال توت در این استان‌ها سه نتیجه مهم در بر دارد؛ هزینه حمل و نقل کاهش پیدا می‌کند، آفات و بیماری‌ها را کم‌تر می‌کند و در نهایت مناسب شرایط اقلیمی استان‌های همجوار خود است که این مسأله باعث گیرایی و خشک نشدن گیاه می‌شود.

در ۲۳ سال قبل تجربه این را داشتیم که کشاورزان در مناطق معتدل در سال دو بار پرورش کرم ابریشم را انجام می‌دادند که پرورش دوم را پرورش پاییزه کرم ابریشم می‌گفتند. حال بعد از ۲۳ سال وقفه ما این تجربه را تکرار کرده‌ایم که با استقبال همراه و سبب رشد ۲۵درصدی نسبت به سال گذشته در اوایل پاییز و اواخر تابستان شده است.

همراهی سازمان دامپزشکی با صنعت نوغانداری را چطور ارزیابی می‌کنید؟

ازجمله سازمان‌ها و دستگاه‌های مهمی که در این راه به یاری ما آمدند، سازمان دامپزشکی کشور بود که از سال ۱۳۹۷ با هماهنگی‌های انجام شده، شبکه مراقبت و کنترل بیماری‌های کرم ابریشم را در دستور کار خود قرار داد. سازمان تعاون روستایی نیز به عنوان بازوی راست در سال ۹۸ برای خرید پیله کرم ابریشم گیلان و گلستان اقدام کرد و امسال هم با دستور وزیر جهاد کشاورزی در پنج استان گیلان، مازندران، خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان مکلف به خرید پیله ابریشم شده است.

فعالیت‌های پژوهشی در عرصه نوغانداری را چطور ارزیابی می‌کنید؟

پرورش کرم ابریشم فارغ از تکنولوژی‌های روز دنیا، به خودی خود فعالیتی علمی به شمار می‌رود. گروه تحقیقات کرم ابریشم در دانشگاه گیلان پژوهش‌هایی را روی تخم کرم ابریشم انجام می‌دهند و دانشگاه خراسان رضوی نیز در مورد مسائل علمی در این حوزه با ما همکاری می‌کند.

حتی برای تولید نهال توت روش‌هایی را برای نوغانداران تداعی می‌کنیم تا روند افزایش و سازگاری آن در مناطق مختلف کشور انجام شود که این خود یک مبحث علمی است.

مرحله بعدی که شامل ابریشم‌کشی، رنگرزی و تولید صنایع دستی از ابریشم است، مورد توجه خاصی در دنیا قرار گرفته است. در برخی کشورها علاوه بر محصولات پیله ابریشم، فرآورده‌های دیگر نیز تولید می‌شود؛ مانند کشور ژاپن که علاوه بر این فرآورده‌ها، محصولات جدیدی مانند لوازم آرایشی و بهداشتی را از پیله کرم ابریشم تولید می‌کند. ما هم می‌توانیم با استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان در دانشکده گیلان به محصولات جدیدی از فرآورده‌های پیله ابریشم ورود کنیم و همین باعث بالا رفتن تولید و درآمد نوغاندار می‌شود که در کنار آن می‌تواند اشتغال‌زایی بیش‌تری هم داشته باشد.

امسال تولید پیله ابریشم ۱۳۷۰تن بوده که نسبت به ۹۰۷تن پیله‌ای که در سال ۹۷ تولید شده، حدود ۶۸درصد رشد داشته است. این در حالی است که نیاز کشور به پیله ابریشم ۳۵۰۰تن است که اگر ما بتوانیم ۸۵هزار تخم نوغان را در کشور پرورش دهیم، به خودکفایی در صنعت فرش و منسوجات ابریشمی می‌رسیم.

با وجود آن‌که تولید سال جاری طی ۱۲سال گذشته بی‌سابقه بوده است، باز هم باید تلاش خود را در جهت پایداری این صنعت به کار گیریم تا بتوانیم در مسیر تولید بیش‌تر این محصول قدم برداریم؛ در این مسیر مهم‌ترین مسأله، افزایش بهره‌وری است که خود شامل چند گزینه می‌شود که یکی از آن‌ها افزایش تخم نوغان باکیفیت است تا راندمان بیش‌تری را تأمین کند.

 در این زمینه کمیته تأمین تخم نوغان کشور، مرکز تحقیقات ابریشم کشور، گروه پژوهشی استان گیلان و سازمان دامپزشکی علاوه بر پیگیری تأمین تخم نوغان باکیفیت و نظارت بر سلامت آن، مقایسه نمونه‌های داخلی با هیبریدهای وارداتی و باکیفیت را در دانشگاه گیلان و در مرکز پژوهش‌ها انجام می‌دهد تا بهترین آن‌ها را شناسایی کرده و به نوغانداران تحویل دهد.

تولید نهال توت که غذای کرم ابریشم است نیز اهمیت به‌سزایی دارد. در این زمینه نیز افزایش تولید و همچنین نهال‌های اصلاح شده را در استان گیلان، شهرستان فومن داریم.

در استان مازندران نیز این فعالیت‌ها انجام می‌شود که علاوه بر تأمین قسمت عمده نهال توت کشور، در برخی استان‌های دیگر نیز جهت تولید بیش‌تر از این نهال‌های اصلاح شده استفاده می‌کنند که با همکاری سازمان دامپزشکی انجام می‌گیرد. با آموزش بهره‌بردارانی که باعث رشد تولید می‌شوند، در سازمان‌های کشاورزی استان‌ها رابطان نوغانداران آموزش می‌بینند در این زمینه دو تفاهم‌نامه داریم؛ یکی تفاهم‌نامه با کمیته امداد امام (ره) و دیگر با دفتر آموزش زنان روستایی و عشایری تا از ظرفیت‌های مشترک جهت آموزش زنان روستایی برای پرورش و تولید پیله ابریشم، استفاده شود.

سیاست‌های حمایتی دولت چگونه است؟

سیاست‌های حمایتی دولت تأمین تخم نوغان رایانه‌دار است که آن را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد. در سراسر کشور تخم نوغان با قیمت هفت هزار و ۵۰۰تومان در اختیار نوغانداران قرار می‌گیرد. توزیع نهال رایگان توت در سراسر کشور برای نوغانداران نیز از اقدامات دیگری است که در این راستا انجام می‌شود. تسهیلات بانکی، اعطای وام برای نوسازی باغ‌های توت و پرورش و ایجاد کارگاه‌های ابریشم‌کشی از دیگر اقداماتی است که در این حوزه انجام می‌شود.

مشکلات اصلی در صنعت نوغانداری چیست؟

آسیب جدی صنعت نوغانداری از کاهش تعرفه واردات نخ ابریشم نشأت می‌گیرد. در سال ۱۳۸۰ تعرفه واردات نخ ابریشم ۲۰۰درصد بود که این مقدار در سال ۹۰ و ۹۲ در حدود ۱۰درصد کاهش پیدا کرده است.

در واقع  تولیدکنندگان داخل در مقابل تولیدکنندگان خارجی حمایت نشدند که این موضوع سبب وارد شدن آسیب جدی به نوغانداران کشور شد. بیش‌تر بخش این مشکل متوجه مسئولان و تصمیم‌گیران بوده که در این زمینه ورود پیدا نمی‌کنند. مسأله دیگری که در مورد تولیدکنندگان وجود دارد، مربوط به بخش تشکل‌های توانمند است. در استان‌های گیلان، خراسان و آذربایجان تشکل‌های خوبی وجود دارد ولی در کل تشکل‌هایی که در صنعت نوغانداری توانمند باشند، بسیار کم هستند.

آیا صنعت نوغانداری می‌تواند هم‌پای زعفران در کشور حرکت کند؟

صنعتی نوغانداری در کشور هم‌پای زعفران و خاویار حرکت می‌کند. خاویار و زعفران زمانی که در چرخه غذایی قرار می‌گیرند، چرخه آنها تمام می‌شود ولی در صنعت نوغانداری این‌چنین نیست زیرا در تابلوفرش‌ها، فرش‌ها، قالیچه‌ها و حتی آنهایی که در موزه‌ها نگهداری می‌شوند و تمدن آثار هنری گذشتگان را نشان می‌دهند، از ابریشم استفاده شده و چرخه ارزشمندی را به نمایش می‌گذارند که تمام‌شدنی نیست.

اگر چرخه آن کم می‌شود به متولی و دیگر مسئولان آن برمی‌گردد. این ما هستیم که نمره ۲۰ این صنعت را کاهش می‌دهیم. سرمایه‌گذاری در صنعت ابریشم هزینه بسیار کم‌تری نسبت به صنعت‌های دیگر دارد و بازگشت سرمایه بسیار سریع‌تر انجام می‌گیرد. حتی در سال دو تا سه بار می‌توان این کار را انجام داد زیرا پرورش کرم ابریشم طی دو تا سه ماه انجام می‌شود.

ما حدود ۵۵ سال است عضو کمیسیون بین‌المللی نوغانداری دنیا هستیم و جایگاه خوبی نیز داریم. سال گذشته جلسه این کمیسیون در ژاپن برگزار شد که ما هم در آن حضور داشتیم. با این حال چینی‌ها بزرگ‌ترین تولیدکننده ابریشم دنیا هستند. تا شش الی هفت سال پیش ۸۵درصد تولید ابریشم در دست چینی‌ها بود ولی در حال حاضر این تولید به ۷۵درصد رسیده است. با این حال کشور هند در چند سال اخیر تولید خود را از ۲۲هزار تن به ۳۵هزار تن رسانده است. وقتی تولید چین پایین می‌آید، این اخطار را به ما می‌دهد که قرار است در آینده قیمت ابریشم بالا برود.

فرش ایران در دنیا دارای جایگاه ویژه‌ای است و در حدود ۵۲درصد نخ ابریشم را از واردات تأمین می‌کنیم. وقتی این‌ها را در کنار هم قرار دهیم یعنی ما در مسیر تهدید قرار گرفته‌ایم زیرا با بالا رفتن قیمت نخ ابریشم و این‌که ما به واردات وابسته هستیم، نخ‌های بدون‌کیفیت (مثل نخ ابریشم تاجیکستان که کیفیت پایین‌تری دارد) به دست قالیباف می‌رسد زیرا نرخش پایین‌تر است و فرش ایرانی اعتبار خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل باید به تولید داخل از هم اکنون توجه خاصی داشته باشیم.