مهمترین دغدغه زنان نوازنده ایرانی چیست؟ استاد پروین کاظمی را باید نخستین بانوی نوازنده دف کشور دانست که به رغم همه فراز و نشیب‌ها برای بانوان در فراگیری و کار در زمینه موسیقی توانسته سازهای مختلف بیاموزد و در این زمینه موفق باشد، وی از دغدغه‌ها و مشکلاتی می‌گوید که بانوان نوازنده در کشور برای قدم گذاشتن در مسیر آموزش سازهای مختلف و فعالیت در این رشته هنری با آنها مواجه هستند.

به گزارش پایگاه خبری اکوپرشین: الهام صادقی: استاد پروین کاظمی، متولد آبادان، و ساکن تهران است. پدرش شاغل در شرکت نفت و مادرش خانه دار بوده و هیچ فردی در خانواده اش در رشته موسیقی فعالیت نمی‌کرده است،  با این وجود اما وی از همان ابتدا به این رشته علاقمند بوده، اما چون در زادگاهش هنرستان موسیقی وجود نداشت، در رشته دیگری تحصیل کرده است.

کاظمی بعد از خاتمه تحصیلات متوسطه تصمیم می‌گیرد به سراغ آرزوهای بچگی اش برود. شروع کارش را با ساز سه تار با استاد پیرنیاکان بوده و در ادامه به فراگیری ساز تار نزد زنده یاد استاد مهدی یوسف‌زاده می‌پردازد و بعد از فوت استادش تصمیم به تغییر ساز تار به عود می‌گیرد و همزمان ساز دف را نیز می‌آموزد، آن هم در دوره ای که هیچ بانوی ایرانی  دف نمی‌زد و سازدف‌ مردانه بود بنابراین کاظمی را باید نخستین بانوی نوازنده دف در کشور دانست. این استاد موسیقی برای ما از تجربیات و آنچه که بر وی در طول این سال‌ها تا به‌‌امروز گذشته است، می‌گوید.

نخستین بانوی نوازنده دف با اشاره به اینکه وقتی نخستین بار برای فراگیری ساز دف اقدام کرده بود، لاغر اندام و کم سن بود، بیان کرد: در آن زمان تقریباً ۴۷ یا ۴۸ کیلو وزن داشتم و به یاد دارم موقعی که استاد(فرهاد عندلیبی) ساز را روی دست من گذاشت، واکنش من به سنگینی آن موجب شد تا از من سئوال کند، چگونه می‌خواهی دف بزنی؟ بعد به من گفت که به خانه برو یک هفته این دف دستت باشد اگر توانستی آن را کنترل کنی و در دست بگیری، هفته‌ بعد نزد من بیا.

این استاد نوازنده ادامه داد:  در مدت یک هفته من و دف دائم در حال چرخش و تلاش بودیم تا بالاخره توانستم آن را کنترل کنم.

هفته بعد وقتی نزد وی رفتم از دیدن من بسیار تعجب کرد و گفت به هیچ عنوان حتی یک درصد هم فکر نمی‌کرده که بتوانم دف را در دست بگیرم.

به هر حال از آنجا که من با نت از قبل آشنایی داشتم و پیش تر تار نیز زده بودم خیلی سریع در مدت سه ماه توانستم دف بنوازم، تا به آنجا که وی به من گفت؛ دیگر چیزی برای یاد دادن ندارم و باید نزد استاد دیگری بروی، بنابراین نزد استاد احمد خاک طینت و سپس پیش استاد بیژن کامکار فراگیری دف را ادامه دادم.

فراگیری آواز در کنار سازهای مختلف

وی چهار سال در خدمت استاد پری ملکی و دو سال نزد استاد صدیق تعریف و یک سال نزد استاد محسن کرامتی و یک سال نزد استاد فریبا یاوری ردیف‌های آوازی را فراگرفت و به مدت چهار سال نزد شاد روان استاد مرتضی دلشب فراگیری سلفژ و کُنتوان را نیز آموخت و در حال حاضر به‌‌اموزش آواز و سازهای دیگرش در آموزشگاه‌های (یسنا گاه، آوای شاملو و  گلبانگ شاملو) مشغول می‌باشد.

 آموزش موسیقی به بانوان

نخستین بانوی نوازنده دف بیان کرد: از آنجا که بعضی چیزها وجود دارد که شما می‌توانید آن را در دست استاد یادبگیرید، از استاد بیژن کامکار خواهش کردم یک ترم اجازه دهد در کلاسش حضور داشته باشم.

در این بازه زمانی وقتی ساز می‌زدم استاد هم به وجد می‌آمد، همچنین گاهی اوقات نت‌نویسی را اضافه‌تر می‌کردم. براین اساس وی به من گفت فردی را نداریم که به بانوان آموزش بدهد، بنابراین از من خواست تدریس به بانوان را شروع کنم. به این ترتیب شروع به تدریس کردم. یادم می‌آید حدود سال ۱۳۷۰ یا ۱۳۷۱ بود که‌‌اموزش به علاقمندان را آغاز کردم.

ابداع شیوه میان‌بر برای شاگردان

کاظمی توضیح داد: در ابتدا  چون آموزش دادن را به خوبی بلد نبودم کمی کار برای من سخت بود، اما به تدریج توانستم نظمی به کار خود بدهم و روشی را ابداع کنم.

به عبارتی شیوه میان‌بری که شاگردانم به جای اینکه سه تا چهار سال مجبور به نواختن و تمرین باشند تا بتوانند به خوبی نواختن را بیاموزند و از سر اجبار کتاب‌هایی که بسیار قطور است را بخوانند، تمام آموخته‌هایم را تجمیع کردم و کتابی ۹۰ صفحه‌ای که  شامل ۶۵ درس می‌شود  که همراه با  شعر به عبارتی ریتم‌های اصلی آمده است را آماده کردم.

به‌طوری‌که هم شاگرد در بازه زمانی اندک بتوانند پیشرفت کنند و هم تشویق به نواختن شوند و علاوه براین از کار خود لذت ببرند. براین اساس فرد می‌تواند وقتی یک آهنگ را می‌شنود تشخیص بدهد که چگونه می‌تواند آهنگی که نزدیک به آن است را به یادش بیاورد. به این ترتیب کتاب خودآموزی دف را تالیف کردم.

در این شیوه اگر فردی بخواهد نواختن دف را یاد بگیرد، قادر است در مدت یک‌سال در این زمینه موفق شود. کتابی که سی دی آن نیز آماده شده است و همراه کتاب به علاقمندان عرضه می‌شود.

وی ادامه داد: البته این را هم بگویم که این کتاب را بیشتر برای افرادی آماده کرده‌‌ام که به طور مثال در شهری که اقامت دارند، آموزشگاه موسیقی وجود ندارد یا فاصله دوری با آنها دارد. در این زمینه قصد دارم چاپ دوم کتابم را مجانی به مناطق محروم بفرستم تا علاقمندان به این شاخه از هنر بتوانند از آن استفاده کنند و سازی را یاد بگیرند.

اولین آموزشگاهی که برای تدریس به آن رفتم

این نوازنده دف، تنبک، نی انبان و عود با بیان اینکه زمانی که دف را می‌آموختم به سراغ عود نیز رفتم و خیلی زود در نواختن دف راه افتادم، اظهار کرد: عود را با استاد حسین بهروزی‌نیا شروع کردم بعد از آن استاد محمد دلنوازی و سپس استاد محمد فیروزی درنهایت نیز استاد محمدرضا ابراهیمی که درواقع اصل چیزی که من یاد گرفتم از استاد ابراهیمی بود چون تنها فردی بود که بدون هیچ کمی و کاستی آنچه که می‌دانست به من آموخت یعنی درواقع واقعاً سنگ تمام گذاشت و من را تشویق کرد که شروع به تدریس کنم. براین اساس حول‌وحوش ۲۰ سال پیش شروع به تدریس کرده و تا به‌‌امروز نیز آن را ادامه داده‌‌ام.

وی با بیان این مطلب که در حال حاضر در سه‌‌اموزشگاه کار می‌کنم، افزود: اولین آموزشگاهی که برای تدریس به آن رفتم، آموزشگاه سرایش بود که مدیر آن استاد کامبیز روشن روان بود که یکی از معروف‌ترین آموزشگاه‌های کشور به شمار می‌رود و برای همه علاقمندان موسیقی نامی آشنا است و بعد از آن در آموزشگاه‌های دیگری تدریس کردم و بعد به دانشگاه رفتم و کارشناسی‌ام را در عود گرفتم. سپس تصمیم گرفتم ساز دیگری را بیاموزم.

کاظمی گفت: چون اهل خوزستان هستم سازی که در واقع در خوزستان زده می‌شد و من خیلی به آن علاقه داشتم را انتخاب کردم که نی انبان بود.

برای آموزش نزد  استاد پژمان زارع رفتم که در تهران تدریس می‌کرد، مدت ۲ سال نزد وی آموزش دیدم. وی هم اجازه تدریس این ساز را به من داد که البته هنوز نزد این استاد دوره عالی را در حال فراگیری هستم.

روش‌هایی مانند کوک کردن، پیکو را عوض کردن و دیگر مواردی که از جمله ریزه کاری‌های حرفه ای به شمار می‌رود.

این استاد موسیقی با اشاره به اینکه سازهای دف، تنبک، عود و نی انبان می‌زنم، در توضیح بیشتر درباره زمان و نحوه یادگیری تنبک نیز گفت: حول‌وحوش ۱۲ سال  پیش استاد غلامرضا صدرالدینی کارم را شروع کردم و نزد این استاد کار کردم، چون هر چه که باید یاد می‌گرفتم را آموختم، استاد هم اجازه تدریس به من داد و اکنون در آموزشگاه همه این سازها را درس می‌دهم.

این بانوی نوازنده در خصوص اینکه اگر بخواهد حس خود را در یک جمله درباره فعالیتش در زمینه موسیقی بگوید، بیان کرد: فقط می‌توانم بگویم که لذت می‌برم از اینکه می‌توانم آموخته‌هایم را به دیگران یاد بدهم ضمن اینکه می‌توانم دیگران را به خواسته‌هایشان برسانم چرا که خیلی‌ها دوست دارند ساز یاد بگیرند، ولی خانواده‌هایشان این اجازه را به انها نمی‌دهند، براین اساس آنها می‌توانند با استفاده از کتاب آموزشی تالیف شده و سی دی آن به راحتی نواختن دف را بیاموزند.

کاظمی در پاسخ به اینکه هنر در زندگی شما چه اثری داشته است؟ اظهار کرد: نواختن ساز باعث آرامش، شادی و لذت وصف نشدنی در زندگی من است.

بهایی که جامعه به هنر موسیقی می‌دهد

این نوازنده دف، عود و نی انبان درباره اینکه به این پرسش که  به اعتقاد شما به هنر موسیقی و نواختن ابزارهای مختلف تا چه میزان در جامعه بها داده می‌شود، اظهار کرد: می‌توانیم بگوییم که برای خانم‌ها در این حوزه محدودیت‌های زیادی وجود دارد، زنان باید یک سی دی تصویری با حجاب داشته باشند که فرد در ان کاملا پوشیده باشد.

البته  این موضوع شاید چندان دغدغه نباشد، اما مساله مهم انتخاب آهنگ و شعر‌هاست که یک کلمه زیاد عاشقانه یا سیاسی یا هر چیز دیگری در آن نباشد، مفهوم خاصی را نرساند تا بتواند مجوز بگیرد، بنابراین کوچکترین کلمه می‌تواند در این زمینه مشکل ایجاد کند.

بعد از آن هم احتمال اینکه  کنسرت به هر دلیلی کنسل شود نیز بسیار بالا است. حالا از هفت خان رستم هم رد بشویم برای خانم‌ها ارزش چندانی در موسیقی قائل نیستند، یعنی ما خانم‌ها در درجه اول همسر و بعد مادر سپس خانه دار هستیم در نهایت ما را به عنوان هنرمند جدی نمی گیرند.

یعنی بار همه چیز روی دوش ماست در نهایت ما می‌توانیم هنر خودمان را ارائه بدهیم ضمن اینکه در غالب مواقع خانواده‌ها با آموختن و فعالیت دخترانشان در رشته موسیقی مخالف هستند.

این موسیقی دان ادامه داد: البته خوشبختانه‌‌امروز خانواده‌ها آگاه تر شده اند و از اینکه فرزندانشان نواختن یک ساز را بدانند استقبال می‌کنند. مصداق این امر چنین است که اکنون خانواده‌هایی که فرزندان خود را نزد من می‌آوردند می‌خواهند فرزندشان از ۶ سالگی آموزش موسیقی ببینند.

وی توضیح داد: نکته مهمی که باید هنرجویان برای آموزش بدانند، این است که فرد باید از یک ساز کوبه ای  کار خود را شروع کند، ابتدا نت و ریتم را یاد بگیرند، در مرحله بعدی ملودی را بیاموزند، نخستین بانوی نوازنده دف در زمینه فعالیت‌های گروهی خود در زمینه موسیقی نیز بیان کرد: به طور نمونه من با استاد محسن نفر در هفته‌  فرهنگی ایران در بحرین و استاد ملیحه سعیدی در ترکیه برنامه اجرا کردم.

علاوه براین به طور نمونه فستیوال مُرا در فرانسه با استاد پری ملکی برگزار کردم  و همچنین در تور اروپا درواقع شامل انگلیس، آلمان، سوئیس، اتریش با گروه نیریز به سرپرستی استاد ملیحه سعیدی برنامه اجرا کردیم.

ما همچنین در سال ۲۰۰۰ از طرف وزارت امور خارجه در ژاپن برای عید دعوت شدیم که آنجا با گروه نوای ایران به سرپرسیتی  استاد حسن زرگانی برنامه اجرا کردم،  البته به طور کلی باید بگویم  در مجموع در حدود ۱۳ کشور برنامه موسیقی شرکت داشتم.

این بانوی نوازنده در خاتمه بیان کرد: خنیا، نیریز، غوغا، غوغای مهر، نوای ایران و … گروه‌هایی بودن که من در آنها فعالیت داشته‌‌ام.

گزارش تصویری