مزایای کمیسیون تعیین ارزش افزوده برای واحدهای تولیدی مستقر در مناطق آزاد، سازمان منطقه آزاد ماکو برای رونق تولید و ارتقای اقتصاد منطقه و فراتر از آن ارتقای اقتصاد کشور علاوه بر تسهیلات ویژه ای که برای توسعه صنعت گردشگری و کسب و کارهای مختلف در نظر گرفته است.

به گزارش اکوپرشین، این سازمان بستر مناسبی برای تولیدگران نیز فراهم کرده به طوری  که واحدهای تولیدی می توانند با ورود به چرخه تولید در منطقه آزاد ماکو از تسهیلات خاصی برخوردار شوند ازجمله این تسهیلات   معافیت از پرداخت عوارض گمرکی مواد اولیه (برای کل محصول صادراتی به سرزمین اصلی) تا حد درصد ارزش افزوده و معافیت از ثبت سفارش مواد اولیه، تا حد درصد مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی خواهد بود.

۱- واردات مواد اولیه
۱-۱ عوارض واردات: طبق بند ۱-۸ دستورالعمل و روش اجرایی آیین نامه اخذ عوارض در مناطق آزاد، عوارض واردات مواد اولیه و ماشین آلات صفر تا ده درصد ارزش سیف و توسط هیات مدیره سازمان تعیین می‌گردد. که در منطقه آزاد ماکو در راستای حمایت از تولید؛ صفر (معاف از پرداخت عوارض گمرکی) در نظر گرفته می‌شود (مزیت مهم اول).

۲-۱ ثبت سفارش مواد اولیه وارداتی: بر اساس ماده ۱۴ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد مبادلات بازرگانی مناطق با خارج از کشور پس از ثبت گمرکی (اظهار) از شمول مقررات صادرات و واردات مستثنی بوده و طبق رای دیوان برای ورود هر نوع کالا (به غیر کالاهایی که قانونا و یا شرعاً ممنوع اعلام شده است) از خارج از کشور به داخل مناطق نیازی به ثبت سفارش گمرکی (معاف از ثبت سفارش) وجود ندارد (مزیت مهم دوم). در حالیکه در سرزمین اصلی، ورود هر نوع کالا مستلزم اخذ ثبت سفارش است.
(نکته مهم: بر اساس ماده ۳ مقررات صادرات، واردات و امور گمرکی مناطق آزاد لازم است تا کلیه کالاهای وارده به مناطق آزاد از خارج از کشور، ثبت آماری شوند (کل فرآیند مربوطه توسط خود سازمان منطقه انجام می‌پذیرد).
مزیت‌های قانونی فوق به شرط طی فرآیند تعیین ارزش افزوده و مادامی برقرار است که فعالیت واحد تولیدی و فروش محصولات در داخل منطقه آزاد بوده و در صورت فروش و صادرات محصول به خارج از منطقه صرفاً به سایر مناطق آزاد و یا خارج از کشور باشد. به عبارت دیگر در صورت صادرات محصول تولیدی به سرزمین اصلی، قوانین گمرکی سرزمین اصلی ملاک عمل قرار می‌گیرند لکن معافیت‌های مذکور به طور کامل از بین نمیروند بلکه بخشی از دو معافیت اشاره شده در بالا همچنان به قوت خود باقی می‌ماند. در این حالت واحد تولیدی ملزم به:

۱- تسویه گمرکی: پرداخت بخشی از عوارض گمرکی مواد اولیه (صرفاً برای کل حجم محصول صادراتی به سرزمین اصلی)
۲- ثبت سفارش مواد اولیه: برای بخشی (اصطلاحاً مازاد درصد مجاز) از حجم محصول صادراتی به سرزمین اصلی

به عبارتی معافیت از پرداخت عوارض گمرکی مواد اولیه (برای کل محصول صادراتی به سرزمین اصلی) تا حد درصد ارزش افزوده و معافیت از ثبت سفارش مواد اولیه، تا حد درصد مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی خواهد بود. (درصدهای مذکور توسط کمیسیون تعیین ارزش افزوده اعلام می‌گردد. در ادامه توضیحات تکمیلی ارائه شده است)
نکته خیلی مهم: ثبت سفارش بدون انتقال ارز به مناطق آزاد ممنوع است. برای آندسته از واحدهای تولیدی متقاضی ارز نیمایی، طبق توافق به عمل آمده با بانک مرکزی امکان ثبت سفارش با نقش بازرگان منطقه آزاد با رویه ارز بانکی یا از محل صادرات برای مواد اولیه بکار رفته در محصولات مازاد بر درصد مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی فراهم گردیده است.

۲- ماده ۱۵ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد
واردات کالای تولید شده در مناطق آزاد به سایر نقاط کشور، تا حد ارزش افزوده[۱] در آن منطقه با تصویب هیات وزیران[۲] از پرداخت تمام یا قسمتی از حقوق گمرکی و سود بازرگانی[۳] معاف می‌باشند. (در حال حاضر می‌توان گفت که مهمترین مزیت قانونی مناطق آزاد از محل این ماده قانونی است)
بطور کلی برای هر واحد تولیدی ۳ حالت ذیل در خصوص محل تامین مواد اولیه متصور است:

۱- تماما از داخل کشور
۲- تماما از خارج از کشور
۳- بخشی از داخل کشور و بخشی از خارج از کشور

مزیتهای قانونی فوق در خصوص واحدهای تولیدی کاربرد دارد. فرآیند مربوطه بدین ترتیب است که پس از راه‌اندازی واحد و رسیدن به مرحله تولید محصول، پروانه بهره‌برداری از سوی سازمان منطقه صادر می‌گردد.

در صورت تامین مواد اولیه (تماما یا بخشی) از خارج از کشور و تمایل واحد تولیدی به بهره‌مندی از مزایای کمیسیون ارزش افزوده فوق (مواد اولیه می‌تواند ترخیص قطعی شود که در اینصورت از مزیت‌های مذکور استفاده نمی‌شود)، فرم های مربوطه تکمیل و پس از تائید کارشناسی توسط سازمان منطقه و دبیرخانه شورایعالی مناطق، در جلسه کمیسیون تعیین ارزش افزوده (با تصویب هیات وزیران، اختیار و مسئولیت این موضوع به کمیسیون تعیین ارزش افزوده واگذار شده است) مطرح و درصدهای مربوط به “ مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی ”و“ ارزش افزوده” تعیین می‌گردد.

نکات مهم:

• واحد تولیدی که قصد بهره‌مندی از معافیت‌ها و مزایای مذکور را دارد (هم برای حالتی که ۱۰۰ درصد محصول را به خارج از کشور صادر می‌کند و هم برای حالتی که بخش یا تمام محصول را به سرزمین اصلی صادر می‌کند)، ملزم به طی فرآیند مربوطه است.
• واحد تولیدی می‌تواند مواد اولیه خارجی را در زمان تولید آزمایشی (قبل از صدور پروانه بهره‌برداری) با رویه مناطق آزاد (بدون ثبت سفارش و پرداخت عوارض گمرکی) وارد و پس از اخذ پروانه بهره‌برداری و طی فرآیند تعیین ارزش افزوده نسبت به انجام تسویه گمرکی اقدام نماید.
• در کمیسیون تعیین ارزش افزوده کیل مصرف و درصد ضایعات مواد اولیه نیز تعیین می‌گردد. این دو آیتم نقش اصلی و کلیدی در تسویه گمرکی مواد اولیه دارند.

۳- تعیین درصد مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی و درصد ارزش افزوده در کمیسیون

۱-۳ درصد مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی
۱-۱-۳ مفهوم و مزیت آن: ورود هر نوع کالا از خارج از کشور به سرزمین اصلی مستلزم ثبت سفارش است (فرآیند ثبت سفارش در سرزمین اصلی نیز جزء پروسه‌های زمانبر و بعضا خسته کننده و دور از حوصله سرمایه گذار است).

همانطور که پیشتر نیز توضیح داده شد در صورت فروش محصولات تولیدی به سرزمین اصلی، قوانین گمرکی سرزمین اصلی (گمرک جمهری اسلامی ایران) اعمال می‌گردد لکن نه بصورت تمام و کمال بلکه بخشی از معافیت‌های مذکور همچنان قابل اعمال هستند.

در این حالت واحد تولیدی اجازه دارد محصول تولیدی خود را تا حد درصد مجاز، بدون نیاز به ثبت سفارش مواد اولیه بکار رفته در آن، به سرزمین اصلی حمل کند. بدیهی است در صورت صادرات و فروش مابقی محصولات به سرزمین اصلی، می‌بایست ثبت سفارش مواد اولیه بکار رفته در کل حجم محصول مازاد بر درصد مجاز را انجام دهد.

لکن در صورت صادرات حجم محصول مازاد بر درصد مجاز، به سایر مناطق آزاد کشور و یا خارج از کشور، نیازی به ثبت سفارش نیست. به عبارتی فعالیتی در منطقه آزاد می‌تواند شکل بگیرد که در عین فروش محصول به سرزمین اصلی، در کل نیازی به ثبت سفارش مواد اولیه نداشته باشد.

 در این حالت واحد تولیدی محصول خود را تا حد درصد مجاز به سرزمین اصلی و مازاد بر آن را به سایر مناطق و یا خارج از کشور صادر می‌کند (البته فروش در بازراچه‌های مرزی و در قالب کالای همراه مسافری نیز قابل بررسی است).

۲-۱-۳ نحوه محاسبه: با توجه به نحوه محاسبه درصد مجاز، می‌توان گفت که هر چه میزان تامین مواد اولیه و قطعات بکار رفته در تولید محصول از داخل کشور بیشتر باشد، درصد مجاز ورود کالا به سرزمین اصلی نیز بیشتر خواهد بود و برعکس هرچه میزان تامین مواد اولیه از خارج از کشور بیشتر باشد، درصد مجاز نیز کمتر خواهد بود.

نکته مهم:برای محصول با مواد اولیه ۱۰۰ درصد داخلی، درصد مجاز ورود ۱۰۰ درصد است. چرا که ارزش مواد اولیه و قطعات خارجی در صورت کسر فوق صفر می‌شود.
۲-۳ درصد ارزش افزوده:

۱-۲-۳ نحوه محاسبه: در ادامه توضیح ذکر شده در پاورقی شماره ۳، نحوه محاسبه درصد ارزش افزوده به شرح ذیل ارائه می‌گردد:
 درصد تعیین شده از محل محاسبه فوق، معیار اعمال معافیت بر عوارض گمرکی مواد اولیه خارجی بکار رفته در محصول صادر شده به سرزمین اصلی است. بدیهی است برای مواد اولیه محصولات صادر شده به سایر مناطق آزاد کشور و یا خارج از کشور، همچنان معافیت کامل از پرداخت عوارض گمرکی به قوت خود باقی است.

۲-۲-۳ تفاوت نحوه بهره‌مندی از درصد ارزش افزوده و درصد مجاز برای حالتی که واحد تولیدی بخشی از محصولات خود را به سرزمین اصلی صادر می‌کند:
واحد تولیدی می‌تواند با رعایت درصد مجاز هیچ نیازی به ثبت سفارش برای مواد اولیه کل محصولات تولیدی خود نداشته باشد (مازاد بر درصد مجاز را به غیر از سرزمین اصلی صادر کند) ولی لاجرم به پرداخت بخشی از عوارض گمرکی آن حجم از محصول صادراتی به سرزمین اصلی است.

۳-۲-۳ عوامل موثر در تعیین درصد ارزش افزوده:
علاوه برای فاکتورهای مستقیم ذکر شده در فرمول محاسبه فوق، عوامل غیر مستقیم که در تعیین ارزش افزوده (عوامل تاثر گذار در اخذ درصد ارزش افزوده بالا) دخیل بوده و در جلسه کمیسیون مربوطه مد نظر قرار می‌گیرد عبارتند از:

• حجم سرمایه گذاری
• نوع و حجم فعالیت تولیدی
• تعداد اشتغال
•  نوع محصول تولیدی به لحاظ ضرورت و بی نیاز کردن از واردات
• تکنولوژی بکار گرفته شده
• صادراتی بودن محصول تولیدی

۴- نکات مهم:
۱-۴ کمیسیون تعیین ارزش افزوده برای واحد تولیدی که ۱۰۰ درصد مواد اولیه خود را از داخل کشور تامین میکند
در این حالت الزامی برای طی فرآیند تعیین ارزش افزوده وجود ندارد. لکن با توجه به استقرار مناطق آزاد در مبادی ورودی و مرزی کشور و امکان ورود غیر رسمی برخی کالاها، برای آندسته از واحدهای تولیدی که از مواد اولیه ظن قاچاق (مانند پارچه) استفاده می‌کنند، برای جلوگیری از کنترلهای سختگیرانه بین راهی (هنگام حمل محصول به سرزمین اصلی) بهتر است تا وارد فرآیند تعیین ارزش افزوده شوند.
۲-۴ کمیسیون تعیین ارزش افزوده برای واحد تولیدی که ۱۰۰ درصد مواد اولیه خود را از خارج از کشور تهیه و ۱۰۰ درصد محصول را نیز به خارج از کشور صادر می‌کند
در این حالت صرفاً زمانی الزام به طی فرآیند تعیین ارزش افزوده وجود دارد که:

۱٫ واردات مواد اولیه با رویه مناطق آزاد (بدون ثبت سفارش و پرداخت عوارض گمرکی) باشد
۲٫ محدودیت قانونی (گروه کالای ۴ یا ۲۷) در واردات مواد اولیه وجود داشته باشد
 در غیر اینصورت واحد تولیدی مواد اولیه را ترخیص قطعی نموده و نیازی به طی فرآیند فوق نیست.

۳-۴ کمیسیون تعیین ارزش افزوده برای واحد تولیدی که بخش یا تمام مواد اولیه خارجی گروه کالای ۴ یا ۲۷ دارد
واردات کالای گروه ۴ یا ۲۷ به سرزمین اصلی مطلقاً ممنوع است. لکن برای مناطق آزاد امتیازی در این خصوص در نظر گرفته شده است. بدین طریق که واردات مواد اولیه گروه کالای ۴ به مناطق آزاد به شرط تولید و پردازش و صادرات ۱۰۰ محصول به خارج از کشور بلامانع است. در این حالت واحد تولیدی ملزم به طی فرآیند تعیین ارزش افزوده است.

۴-۴ قاعده ۲ الف گمرک
مفهوم آن در گمرک سرزمین اصلی: در حالتی که تمام یا بخش عمده مواد اولیه یک محصول به صورت منفصله (CKD-SKD) از خارج از کشور وارد می‌شود؛ در صورت تشخیص گمرک جمهوری اسلامی ایران می‌تواند مشمول قاعده ۲ الف اعلام شود. بدین معنا که گمرک ایران، مواد اولیه را معادل و هم سطح محصول نهایی تشخیص و اعلام می‌کند و عوارض مواد اولیه را معادل کالای نهایی اخذ می‌کند (عمدتاً در فعالیت‌های مونتاژ اتفاق می‌افتد).

برای واحد تولیدی که مواد اولیه مشمول شرایط فوق را از خارج کشور وارد می‌کنند، در صورتیکه محصول نهایی در لیست کالای گروه ۴ یا ۲۷ باشد، از ورود مواد اولیه/محصول نهایی به سرزمین اصلی جلوگیری می‌شود. لذا برای فعالیت‌های تولیدی مشمول شرایط مذکور بایستی بررسیژ‌های دقیق انجام و موضوع فوق تعیین تکلیف شده و سپس اقدام به انجام سرمایه گذاری گردد.

۵- گواهی تولید (تسویه گمرکی):
در ادامه توضیحات فوق، واحدهای تولیدی بهره‌مند از مزایای قانونی (معافیت در ثبت سفارش و پرداخت عوارض گمرکی تمام یا بخشی از مواد اولیه وارداتی) ملزم به طی فرآیندهای گمرکی برای تسویه مواد اولیه وارداتی هستند. نمای کلی از فرآیند مربوطه به شرح ذیل است:

•  ارائه درخواست واردات مواد اولیه به مدیریت تخصصی مربوطه و اخذ تائیدیه
• ثبت آماری در سامانه جامع تجارت با نقش بازرگان مناطق آزاد و اخذ تائیدیه از مدیریت بازرگانی
• واردات مواد اولیه و اخذ قبض انبار مربوطه
• انتقال به واحد تولیدی تحت نظارت نماینده گمرک سازمان
• تولید محصول و صدور گواهی تولید بر اساس مصوبه کمیسیون تعیین ارزش افزوده توسط مدیریت تخصصی
• تکمیل اظهار نامه‌های مربوطه و صدور قبض انبار محصول توسط گمرک سازمان
• انتقال محصول (فروش) از واحد تولیدی تحت نظارت نماینده گمرک سازمان
• تسویه قبض انبار مواد اولیه استفاده شده در تولید محصولات‌مندرج در گواهی تولید توسط گمرک سازمان
• تسویه حقوق و عوارض گمرکی مواد اولیه استفاده شده در محصولات صادراتی به سرزمین اصلی توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران با همکاری گمرک سازمان