نیروگاه‌های تهران بازنشسته می‌شوند! این روزها مازوت یا همان نفت کوره متهم اصلی آلودگی هوا است؛ سوختی که در اکثر کشورهای پیشرفته به عنوان سوختی مقرون به صرفه به حساب می‌آید، در ایران عامل آلودگی شناخته شده و هر روز برچسب جدید بر آن زده می‌شود.

به گزارش اکوپرشین به نقل از ایسنا، هنگام ورود نفت خام به برج تقطیر، فراورده هایی همچون بنزین، گازوییل، گازمایع و سوخت جت خارج و از قسمت انتهای برج تقطیر فراورده سنگینی به نام نفت کوره خارج می‌شود. این فراورده نفتی در گذشته در نیروگاه ها، لوکوموتیوها و سوخت کشتی‌ها مورد استفاد قرار می‌گرفت و در حال حاضر به عنوان یک سوخت محبوب در کشورهای صنعتی پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد.  در واقع زغال‌سنگ و نفت کوره اصلی ترین سوخت نیروگاه‌های جهان به حساب می‌آیند.

چقدر مازوت به نیروگاه‌ها تحویل داده می‌شود؟

باتوجه به اینکه در همه جای دنیا گاز وجود ندارد، عمدتا سوخت غالب نیروگاه‌ها زغال سنگ یا نفت کوره است.  کشورهایی همچون آمریکا، استرالیا، روسیه، چین و هند که جزو کشورهای پیشرفته شناخته می‌شوند، در نیروگاه‌های خود از نفت کوره و زغال سنگ استفاده می‌کنند. اما سوال اینجاست که چرا گفته می‌شود در ایران این فراورده نفتی آلودگی به همراه دارد؟

 در حال حاضر روزانه معادل ۱۹۰ میلیون لیتر فرآورده و گاز به نیروگاه‌های کشور  تحویل داده می‌شود که حدود ۱۳ میلیون لیتر آن نفت کوره است که در فصول سرد مانند شرایط فعلی این عدد به ۳۵ میلیون لیتر می‌رسد و در تابستان ممکن است این عدد به صفر نیز برسد. اگر این عدد را به نسبت ۱۹۰ میلیون لیتر فرآورده توزیعی به نیروگاه‌ها در نظر بگیریم، حدود یک ششم می‌شود و این در شرایطی است که طبق اعلام مسوولان، نفت کوره در کلان شهر‌ها توزیع نمی‌شود.

با این وجود شاهد هستیم که کلان شهرها از جمله تهران بسیار آلوده هستند؛ لذا باید عامل اصلی آلودگی را شناسایی کرد و بعد به دنبال راه چاره بود. برای بررسی این مطلب توجه به نکاتی ضروری است.  با مراجعه به سایت aqms.doe.ir  می‌توان متوجه شد که وضعیت هوای تمامی شهرهایی که در حال حاضر در  نیروگاه‌های اطراف آن نفت‌کوره مصرف می‌شود در محدوده سالم و بعضا پاک قرار دارد. این در حالی است که وضعیت کلانشهرها که حتی قطره‌ای نفت‌کوره در نیروگاه‌های آن مصرف نمی‌شود در وضعیت بسیار ناسالم قرار دارد.

نکته دوم، تکنولوژی مورد استفاده در نیروگاه هاست. در کشورهای پیشرفته روی دودکش‌های نیروگاه تجهیزات رفع آلودگی و فیلتراسیون نصب شده و همین مساله گاز خروجی از نیروگاه‌ها را تصفیه و فیلتر می‌کند و مانع از انتشار آلودگی ناشی از سوخت زغال­ سنگ و مازوت در محیط می‌شود.  در ایران به دلیل اینکه چنین سیستمی وجود ندارد به تمام نیروگاه‌ها سوخت گاز و گازوئیل تحویل داده می‌شود.  تنها در برخی از فصول سرد سال به علت کمبود گاز و گازوییل به طور محدود تنها در برخی نیروگاه‌ها که دور از کلانشهرها هستند، به صورت محدود نفت کوره توزیع می‌شود که این امر از نظر اقتصادی بهینه نیست ولی به علت به روز نبودن سیستم نیروگاه ها،  کشور مجبور است این ضرر اقتصادی را متحمل شود و اگر قرار باشد کشور به طور اقتصادی مدیریت شود باید نیروگاه‌ها استاندارد شوند.

صادرات ۱.۵ تا ۲ میلیون لیتر نفت کوره در ماه

 به گفته کارشناسان انرژی، نفت کوره ایران با گوگرد بالا به راحتی به نیروگاه‌های دنیا فروخته می‌شود اما مساله این است که نیروگاه‌های مصرف کننده آن استاندارد هستند و پس از گوگردزدایی از گازهای احتراق با عملیات فیلتراسیون، ذرات معلق را کاهش می‌دهند. با این جود مازوت، متهم اصلی آلودگی هوا در ایران شناخته شده است. با نگاه به سایت سامانه پایش کیفیت هوا می‌توان متوجه شد که شاخص دی­ اکسید گوگرد زیر ۱۰۰ و در نقطه پاک است؛ یعنی مشکل آلودگی هوای تهران فقط گوگرد نیست.

از سوی دیگر آن طور که مسوولان بارها اعلام کرده اند،  در تهران نفت کوره سوزانده نمی‌شود و گوگرد در مرحله پاک است و مشکل، وجود ذرات معلق است. نفت کوره یکی از سوخت‌های محبوب دنیا شناخته شده و در شرایط کنونی نیز ایران این فرآورده نفتی را به کشورهای دیگر صادر می‌کند.

حدود ۲.۵ میلیارد لیتر مخزن خالی برای ذخیره سازی نفت کوره وجود دارد

میزان صادرات نفت کوره ایران بین ۱.۵ تا ۲ میلیون لیتر در ماه اعلام شده است.  البته صحبت هایی در خصوص عدم استفاده کشتیرانی از سوخت مازوت از سال گذشته میلادی مطرح شده اما باید دانست که سهم سوخت کشتی در بازار نفت کوره دنیا بسیار اندک بوده و سهم اصلی بازار نفت کوره، سوخت نیروگاه هاست.

در این بین، صحبت‌هایی نیز در مورد عدم ظرفیت انبار مازوت مطرح می‌شود که طبق اعلام مسوولان نفتی، این مساله صحت ندارد و در شرایط فعلی حدود ۲.۵ میلیارد لیتر مخزن خالی برای ذخیره سازی نفت کوره در کشور وجود دارد و تولید روزانه آن حدود ۵۷ میلیون لیتر است؛  یعنی اگر از امروز تا دو ماه دیگر هیچ مازوتی به فروش نرسد مخزن‌ها بازهم خالی هستند.

چرا طرح فیلتراسیون نیروگاه‌ها اجرایی نشد؟

در این باره ساناز جعفرزاده، رئیس اداره اچ اس ای شرکت مادر تخصصی برق حرارتی در خصوص اقداماتی که تا کنون برای فیلتراسیون نیروگاه‌ها انجام شده است، گفت: در یک سال و نیم گذشته یک پروژه تحقیقاتی میان وزارت نیرو، شرکت برق حرارتی و آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن صورت گرفت تا تکنولوژی‌های سازگار با محیط زیست در صنعت برق شناسایی شود که نه تنها بخش تولید بلکه سایر بخش‌ها را نیز تحت پوشش قرار می‌داد.

وی با بیان اینکه قرار بود جنبه‌های مختلف رفع معضل آلودگی شناسایی و مشخص شود که این طرح توجیه تکنیکی و به طور کلی قابلیت انجام در چه بخش هایی دارد، اظهار کرد: باید در نظر داشت که همه نیروگاه‌ها از سوخت مازوت استفاده نمی‌کنند و تنها ۱۴ نیروگاه در کشور از این فرآورده نفتی برای تولید برق استفاده می‌کنند.

۱۴ نیروگاه قابلیت استفاده از مازوت دارند

رئیس اداره اچ اس ای شرکت مادر تخصصی برق حرارتی تصریح کرد: این نیروگاه‌ها زمانی که از مازوت استفاده می‌کنند بحث آلودگی و عبور از پارامترهای استاندارد مطرح می‌شود که علت آن نیز این است که مازوتی که از شرکت فرآورده‌های نفتی به نیروگاه‌ها تحویل داده می‌شود از ابتدا یک آلودگی همراه گوگرد دارد و زمانی که یک ماده خام اولیه با آلودگی همراه  گوگرد دریافت می‌شود هنگام احتراق نیز آن آلودگی وجود خواهد داشت و این باعث می‌شود که نیروگاه‌ها نتوانند حدود استاندارد را رعایت کنند.

جعفرزاده با بیان اینکه یکی از اولویت‌های ما بررسی راهکارهای حل این مساله بود و به همین دلیل با تیم ژاپنی این موضوع را مطرح کردیم و مطالعات مختلفی روی این مساله انجام شد، گفت: بر اساس آنچه در گزارش نهایی اعلام شده است، زمانی نصب فیلتراسیون در نیروگاه‌ها توجیه اقتصادی دارد که بیش از ۷۲ درصد زمان بهره برداری از نیروگاه‌ها با سوخت مازوت باشد و این در شرایطی است که زمان بهره برداری از ۱۴ نیروگاهی که از سوخت مازوت استفاده می‌کنند تنها یک ماه یا نهایتا یک ماه و نیم در سال است.

وی افزود: از طرفی سوختی که آلودگی گوگرد دارد، در زمان خروج از نیروگاه‌ها با کاهش دما روبرو می‌شود و خوردگی سرد ایجاد می‌کند و تجهیزات واحد نیروگاهی در مسیر اسیدسولفوریک آسیب دیده و خورده می‌شوند.

به عبارت دیگر، هنگامی که نیروگاه‌ها را با سوخت مازوت بهره برداری می‌کنیم دائما دچار آسیب خوردگی هستیم.

رئیس اداره اچ اس ای شرکت مادر تخصصی برق حرارتی با بیان اینکه تجهیزات فیلتراسیون نیروگاه‌ها دو دسته هستند که شامل پس از احتراق و پیش از احتراق می‌شود که در نیروگاه‌ها تجهیزات پس از احتراق می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد، گفت: اگر این تجهیزات نصب شود آسیبی که به تجهیزات نیروگاهی وارد می‌کند پا برجاست اما می‌توان میزان آلودگی را به گونه‌ای تغییر داد. یک نوع از این گونه‌ها نیاز به میزان قابل توجهی آب دارد. در مطالعه‌ای که انجام شد بررسی دسترسی به منابع آبی زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت.

به گفته جعفرزاده باتوجه به اینکه ایران کشور نیمه خشکی است، اعلام شد که اصلا چنین آبی در مناطقی که این ۱۴ نیروگاه قرار دارند وجود ندارد که بتوان تجهیزات فیلتراسیون را نصب و مانع از انتشار آلودگی شد و در نهایت موضوعی که به ما ابلاغ شد این بود که چه از نظر اقتصادی و چه از نظر قابلیت اجرا و فنی و عملکرد، انجام این کار ممکن نیست و این مساله نیز مورد تایید کارشناسان خارجی نیز قرار گرفت.

وی با بیان اینکه زمانی که در پالایشگاه‌ها این آلودگی حذف شود محصول جانبی که برجای می‌گذارد برخی ترکیبات گوگردی ارزشمند است که می‌تواند به عنوان محصول دیگری به فروش برسد، افزود: اما اگر در زمان پس احتراقی در نیروگاه‌ها فیلتراسیون صورت بگیرد، محصولی که برجای گذاشته می‌شود گچ است که باتوجه به حجم زیادی که دارد، در هرکجایی که بخواهد انباشت شود خاک آن منطقه را از بین خواهد برد.

نیروگاه‌های مازوت سوز در صف بازنشستگی

رئیس اداره اچ اس ای شرکت مادر تخصصی برق حرارتی اظهار کرد: نتیجه گیری‌هایی که صورت گرفت این بود که وزارت نفت می‌بایست آلودگی اولی را از بین ببرد؛ چراکه نیروگاه‌هایی که از مازوت استفاده می‌کنند عمدتا نیرگاه‌های قدیمی و نیروگاه‌هایی هستند که تجهیزات رفع آلودگی به طور کلی برای آن جانمایی نشده است.

از سوی دیگر باتوجه به اینکه این طرح یک پروژه بزرگ است، معادل یک پنجم یک نیروگاه نیز هزینه دارد.

به گفته جعفرزاده، ۹ پالایشگاه تولید کننده مازوت هستند و ۱۴ نیروگاه می‌توانند از آن استفاده می‌کنند. در این بین صنایعی نیز وجود دارند که قابلیت استفاده از سوخت مازوت را دارند.

وی با تاکید بر اینکه اگر در آن ۹ پالایشگاه رفع آلودگی صورت بگیرد، مصرف کنندگان مشکل نخواهند داشت، تصریح کرد: برنامه بازنشستگی نیروگاه هایی که از مازوت استفاده می‌کنند در دستور کار قرار دارد و اگر برنامه‌های توسعه‌ای به سمت سیکل ترکیبی پیش برود، راندمان تا حدود ۶۰ درصد نیز افزایش خواهد یافت که در ضریب انتشار اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن و گاز گلخانه‌ای تاثیر دارد.

به گفته کارشناسان، با تمام مزایا و معایب نفت کوره یا همان مازوت، به نظر می‌رسد که موضوع آلودگی این روزهای تهران و کلان شهرها ارتباط چندانی با استفاده از این فرآورده نفتی در نیروگاه‌ها ندارد؛ چراکه در هیچ کدام از نیروگاه‌های کلان شهر‌ها از مازوت استفاده نمی‌شود و شاید بهتر است مسوولان با یک هم افزایی و اتحاد به دنبال ریشه مشکل و حل رفع غبار سیاهی از آسمان کلان شهرها باشند.