بحران خشکسالی در کمین کشاورزی، بروز خشکسالی و تداوم آن در سال‌های اخیر موجب شده تا تولید بسیاری از محصولات راهبردی از جمله گندم به میزان چشمگیری کاهش داشته باشد، این در حالی بوده که با توجه به بی سابقه بودن شرایط خشکسالی در چهار دهه اخیر می‌توان گفت این پدیده بحرانی جدی بوده که در کمین صنعت کشت و زرع نشسته است، آنچه که اگر مدیریت نشود و راهکارهای موثر برای رفع آن در نظر گرفته نشود به طور قطع تبعات بی شماری را با خود به همراه خواهد داشت.

به گزارش پایگاه خبری اکوپرشین: الهام صادقی: کمبود آب در کشت‌های پاییزه دغدغه ای است که در حال حاضر صنعت کشاورزی با آن رو به رو است، موضوعی که البته برخی از متولیان امر دلیل آن را رعایت نشدن الگوی کشت در تابستان می‌دانند.

بی توجهی به الگوی کشت تابستانه

به طور نمونه خدا رحم امیری زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان معتقد است که به رغم اینکه تابستان کشت برنج در این منطقه از کشور با توجه به میزان قابل توجه آب مصرفی ممنوع اعلام شده است، اما  باز هم بعضی از کشاورزان این الگوی کشت را مدنظر قرار نمی‌دهند.

به این ترتیب وی نیز مانند برخی از کارشناسان تنش آبی در کشت و زرع را ناشی از بی توجهی به الگوی کشت به ویژه در مناطق گرمسیری می‌داند.

کاهش تولید محصولات راهبردی

این در حالی است که البته نباید از کاهش میزان بارش‌ها و داستان قدیمی خشکسالی نیز غافل ماند که بسترهای لازم برای بروز کمبود آب کشاورزی را با خود به همراه داشته است.

در این زمینه باید عنوان کرد؛ مشکل اشاره شده تنها به خوزستان منتهی نمی‌شود و دیگر استان‌های کشور به ویژه مناطق گرمسیر با آن مواجه هستند.

در توضیح بیشتر می‌توان بیان کرد که کاهش بارش‌ها و وقوع متناوب خشکسالی، خشک شدن قنات‌ها و چشمه‌ها حتی رودخانه‌‌ها در استان خراسان شمالی موجب شده تا تولید گندم به عنوان محصولی راهبردی بیش از ۶۰درصد کاهش داشته باشد. آنچه که به طور قطع می‌تواند شامل حال دیگر محصولاتی شود که از نظر اقتصادی و … کاشت و برداشت آنها اهمیت زیادی دارد.

از سوی دیگر باید گفت؛ معضل خشکسالی حدود دو دهه است که به دغدغه جدی برای کشاورزان هرمزگان تبدیل شده است.

آنچه که از نظر کارشناسان به  نبود برنامه ریزی دراز مدت برای صرفه جویی در مصرف آب باز می‌گردد و البته همانطور که اشاره شد کاهش میزان بارندگی‌ها نیز در آن بی تاثیر نبوده است، آنچه که پیامدهایی مانند کم شدن آب‌های زیرزمینی، داشته و مدت هاست کشاورزان را با چالش‌های جدی در خصوص تامین آب مورد نیاز در کشت و زرع مواجه کرده است.

پایین رفتن آب‌های زیرزمینی تا کاهش آب سدها

البته نباید از این موضوع نیزغافل ماند که در سال‌های اخیر خشکسالی موجب شده تا برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی از سوی کشاورزان در قالب احداث چاه‌های عمیق افزایش چشمگیری یابد. نتیجه این امر نیز پایین رفتن آب‌های زیرزمینی تا عمق بیش از ۲۰۰متر بوده ضمن اینکه گاها نیز با حفر چاه‌های عمیق تر کشاورزان به آب‌های شور رسیده که قابل استفاده هم نیست.

آنچه که موجب شده تا قاسم تقی زاده خامسی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفای کشور هم مانند امیری زاده براین باور باشد که تامین آب کشاورزی پاییز امسال یک دغدغه اصلی است. ضمن اینکه وی این را هم بیان کرده است که اکنون حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب از مخازن سد‌های کشور پر است.

رقمی که البته در مقایسه با سال اخیر کاهش حدود چهار درصدی را نشان می‌دهد، آنچه که به دلنگرانی‌ها درباره تامین نیاز به آب کشاورزی دامن می‌زند.

خشکسالی تهدید با بحران؟

براین اساس نباید فراموش کرد؛ خشکسالی تهدید حتی بحرانی جدی برای صنعت کشت و زرع بوده، زیرا کمبود رطوبت خاک سطحی در زمان کاشت محصولات مختلف می‌تواند مانع از جوانه ‌زنی شود، اگر هم این امر اتفاق نیفتند ممکن است بسترساز به ‌تاخیر افتادن رویش و جوانه زنی برای گیاهان شود. روندی که تراکم گیاهان را در واحد سطح کم و کمتر کرده و در نهایت موجب کاهش تولید خواهد شد.

علاوه براین باید گفت؛ اگر رطوبت خاک سطحی هنگام رویش زودرس کافی باشد اما در عوض مقدار رطوبت خاک زیر سطحی ناچیز باشد، این امر اثری در مقدار بازدهی نهایی گیاه ندارد، البته شرط مهم این است که کاهش رطوبت خاک زیر سطحی در بازه زمانی مربوط به رشد و نمو گیاه با شیوه‌های طبیعی مانند بارش یا آبیاری تامین شود.

در این میان البته باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از تولیدات کشاورزی متکی به آب بوده و این امر موجب می‌شود تا اگر روند بی آبی متناوب شود، شاهد بروز پیامدهای جبران‌ ناپذیری در این خصوص باشیم.

ضمن اینکه اشاره به موضوع دیگری هم در این زمینه اهمیت دارد اینکه اثرات پدیده خشکسالی آنی نبوده و به تدریج در بازه زمانی به نسبت نه چندان کوتاه رخ می‌دهد که این امر موجب وارد شدن خسارت زیاد به صنعت مذکور خواهد شد، آنچه که تبعات منفی‌اش به دیگر صنایع به ویژه برنامه تغذیه ای مردم نیز می‌رسد.

خسارت‌هایی که ساختار مشخص ندارد در یک مقایسه اجمالی با دیگر موارد از جمله بلایای طبیعی منطقه جغرافیایی وسیع‌ تری را تحت‌ تاثیر خود قرار می‌‌دهد.

اگر بخواهیم به این شرایط به عبارتی بروز خشکسالی نگاهی در قالب آمار و ارقام داشته باشیم نیز باید گفت که بررسی شاخص بارش استاندارد تا قبل از سال ۱۳۸۰ به عبارتی در فاصله سال‌‌های۱۳۵۰- ۱۳۸۰ گویای این مطلب بوده که کشور ما فقط و فقط  یک خشکسالی بحرانی و شدید را پشت سر گذاشته که به بازه زمانی سال ۱۳۷۷- ۱۳۷۸ باز می‌گردد.

این درحالی بوده که بعد از بازه زمانی اشاره شده شاهد افزایش وقوع، شدت و گستره خشکسالی در کشور بوده ایم تا به آنجا که خسارات جبران ناپذیری به صنعت کشت و زرع همچنین جوامع روستایی وارد شده است.

شرایط ناشی از خشکسالی که گفته می‌شود شدیدترین حالت در چهار دهه اخیر بوده است.

اوضاع و احوالی که اثرات آن اگر چه در هر منطقه با توجه به شرایط اقلیمی آن خاص و متفاوت است، اما به طور قطع  آسیب‌‌های قابل توجهی را با خود به همراه دارد، آنچه که نه تنها رویش گیاهان و محصولاتی که کاشت و برداشت آنها به تغذیه با آب گره خورده است را دچار مشکل می‌کند، بلکه بر روند طبیعی فعالیت‌های انسانی و جانوری نیز اثر گذار است ضمن اینکه همانطور که اشاره شد حوزه کشاورزی، اقتصادی در این بخش و … را نیز تحت الشعاع خود قرار می‌دهد.

براین اساس اگر متولیان امر چاره و راهکاری اثرگذار در این زمینه نداشته باشند تا شرایط و میزان آب موجود را مدیریت کنند، خشکسالی برای صنعت کشت و زرع کشور به طور قطع تبعات بی‌شماری را با خود به همراه خواهد داشت که شاید رفع آن‌ها بسیار دشوارتر از چاره اندیشی‌های پیشگیرانه باشد.